Założenia do projektu ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych

2 czerwca 2025 r. w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawiły się założenia do projektu ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (nr UC100). Głównym celem planowanego aktu prawnego jest stworzenie w Polsce nowego modelu  systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta (zwanej dalej: „ROP”) oraz ustanowienie regulacji pozwalających na wdrożenie wymogów unijnego rozporządzenia (UE) 2025/40 z 19 grudnia 2024 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (zwanego dalej: „PPWR”).

Obowiązki producentów w ramach ROP

Wejście w życie unijnego rozporządzenia PPWR zobowiązało państwa członkowskie do przyjęcia szeregu regulacji prawnych dotyczących opakowań i powstających z nich odpadów. Najważniejsze z nich powinny m.in. określać zakres obowiązków w ramach rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) oraz wyznaczać cele w zakresie recyklingu odpadów opakowaniowych.

W systemie ROP producenci produktów oraz realizujące ich obowiązki organizacje powinny m.in. zapewniać środki finansowe niezbędne do wypełniania obowiązków ROP, a szczególnie pokrywać koszty selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych, a następnie ich transportu i przetwarzania.

Ponadto według rozporządzenia PPWR wkłady finansowe wnoszone przez producentów powinny pokrywać również koszty:

• etykietowania pojemników na odpady,
• analizowania składu zebranych zmieszanych odpadów komunalnych,
• działań służących zmniejszaniu ilości odpadów i zapobieganiu ich powstawaniu.

Sprawiedliwy podział kosztów

Jak czytamy w założeniach do projektu

„konieczne jest [...] podjęcie działań systemowych zapewniających stabilne finansowanie gospodarki odpadami w gminach oraz sprawiedliwy podział kosztów systemu ROP, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”.

W opinii przedłożonej Ministerstwu Klimatu i Środowiska aktualny system prawny nie motywuje wprowadzających produkty w opakowaniach do ekoprojektowania, natomiast gminy mają trudności w zapewnieniu wymaganych poziomów recyklingu. Efektem takiego stanu rzeczy jest obciążanie mieszkańców dodatkowymi opłatami za opakowania (przy zakupie produktu), za gospodarowanie odpadami komunalnymi, a czasami również za kary nakładane na gminy za niezrealizowanie określonych celów w zakresie recyklingu odpadów.

Co zakłada nowy model ROP?

Według założeń do projektu ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (która zastąpiłaby obowiązująca ustawę z dnia 13 czerwca 2013 r.), rekomendowane jest utworzenie w Polsce nowego modelu systemu ROP dla opakowań oraz wdrożenie szczegółowych regulacji dotyczących m.in.

• wymogów w zakresie substancji obecnych w opakowaniach,
• zdatności opakowań do recyklingu,
• minimalnej zawartości materiałów pochodzących z recyklingu w opakowaniach z tworzyw sztucznych,
• minimalizacji opakowań oraz zbędnych opakowań,
• etykietowania opakowań oraz pojemników na odpady.

Zakończenie działalności przez organizacje odzysku w 2028 roku (?)

Jednocześnie w przedłożonym opisie projektowanych zmian znalazły się następujące założenia dotyczące nowego modelu systemu ROP:

1. Wprowadzenie definicji z PPWR w tym zastąpienie dotychczasowych definicji wprowadzającego produkty w opakowaniach oraz wprowadzającego opakowania – nową definicją producenta.
2. Wprowadzenie, w ramach odpowiedzialności finansowej producenta, opłaty opakowaniowej, ponoszonej za każdy kilogram opakowania, w tym opakowania produktu w opakowaniu, które udostępnia po raz pierwszy na terytorium państwa członkowskiego lub rozpakowuje, nie będąc użytkownikiem końcowym.
3. Ustanowienie marszałków województw organami odpowiedzialnymi za kontrolę poprawności naliczania i uiszczania opłaty opakowaniowej oraz redystrybucję wpływów z tytułu tej opłaty.
4. Powierzenie NFOŚiGW zadań organizacji odpowiedzialności producenta (zwanej dalej: „PRO”), która w imieniu producentów będzie realizowała obowiązki wynikające z ROP, w ramach zamkniętego obiegu finansowego.
5. Powierzenie IOŚ-PIB zadań analitycznych i badań w zakresie systemu ROP.
6. Powierzenie ministrowi właściwemu do spraw klimatu nadzoru nad systemem ROP.
7. Zniesienie od 2028 r. obowiązku osiągania przez producentów wnoszących opłatę opakowaniową (obecnie wprowadzających produkty w opakowaniach) określonych poziomów recyklingu. W związku z tym po zakończeniu okresu przejściowego, czyli od 1 stycznia 2028 r., dokumenty potwierdzające recykling (DPR) oraz dokumenty potwierdzające odpowiednio eksport odpadów opakowaniowych albo wewnątrzwspólnotową dostawę odpadów opakowaniowych w celu poddania ich recyklingowi (EDPR) zostaną zastąpione przez nowe instrumenty sprawozdawcze.
8. Zniesienie od 2028 r. opłaty produktowej za opakowania.
9. Dostosowanie bazy BDO do wymagań ROP.
10. Wprowadzenie 2-letniego okresu przejściowego, po którym nastąpi pełne wdrożenie systemu ROP dla opakowań.
11. Zakłada się, że na skutek wprowadzenia nowego modelu systemu ROP, organizacje odzysku opakowań (spółki akcyjne) po okresie przejściowym, tj. w 2028 r., zakończą swoją działalność w dotychczasowej formie.
12. Zakłada się, że podobnie jak dotychczas producenci (obecnie wprowadzający produkty w opakowaniach), po uzyskaniu stosownego zezwolenia wydanego przez ministra właściwego do spraw klimatu, będą mogli samodzielnie realizować obowiązki wynikające z ROP.
13. Zakłada się zachowanie funkcjonującego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi oraz obowiązków gmin w tym zakresie (m.in. odpowiedzialność za organizację systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, organizacja zamówień na odbiór i zagospodarowanie odpadów, współpraca z przedsiębiorstwami gospodarującymi odpadami). Przy czym planuje się dodatkowo wprowadzenie obowiązku informowania mieszkańców o kosztach gospodarowania odpadami komunalnymi oraz partycypacji w tych kosztach producentów.
14. Planuje się wprowadzenie zachęt do stosowania hierarchii postępowania z odpadami poprzez propagowanie tworzenia i skutecznego działania systemów ponownego użycia i ponownego napełnienia opakowań, które nie zostały objęte systemem kaucyjnym oraz wspieranie rozwoju sektora opakowań wielokrotnego użytku, poprzez wprowadzenie zachęty podatkowej (ulga opakowaniowa).

Tekst: Amalia Gajec - Biosystem Organizacja Odzysku Opakowań SA

Źródło:

Projekt ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-opakowaniach-i-odpadach-opakowaniowych (dostęp: 4.06.2025 r. )